Dzisiejszy wpis chciałbym poświęcić instytucji prawa spadkowego jaką jest zachowek, czy też często niepoprawnie nazywanym zachówkiem. Czym jest zachowek i w jakich sytuacjach on występuje?
Co to jest zachowek?
Zachowek jest roszczeniem, które ma na celu ochronę najbliższych krewnych zmarłego przed niekorzystnym dla nich rozporządzeniem spadkodawcy. Zdarza się, że zmarły spadkodawca np. przy sporządzaniu testamentu powoła do spadku tylko jedną osobę spoza rodziny, pomijając przy tym dzieci lub małżonka. W tej sytuacji najbliższej rodzinie przysługuje właśnie roszczenie o zachowek przeciwko tej osobie, która otrzymała w spadku znaczną lub całą część majątku zmarłego.
Przykład: Zmarły posiadał 3 dzieci (dwie córki i jednego syna) przy czym tylko syn został uwzględniony w testamencie. W skład spadku wchodziło spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, które przypadło jednemu synowi zmarłego. W tej sytuacji, dzięki instytucji zachowku, dwie córki zmarłego mają roszczenie o zachowek przeciwko bratu.
Ile wynosi zachowek?
Zasadą jest, że zachowek wynosi 1/2 tego co przypadłoby danej osoby gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego. W lepszej sytuacji są osoby małoletnie lub niezdolne do pracy bo w tym przypadku należny zachowek wynosi 2/3.
Najlepiej jest to jednak wyjaśnić na przykładzie wskazanym powyżej.
Przykład: Dwie córki, które nie otrzymały nic ze spadku mają roszczenie o zachowek przeciwko bratu. Gdyby nie było testamentu to każde z dzieci stałoby się współwłaścicielami mieszkania (spółdzielcze własnościowe prawo do lokal) w udziale 1/3. Spadkodawca sporządził jednak testament i jedynym właścicielem mieszkania stał się brat. Mieszkanie jest warte 200.000,00 zł. Córki są pełnoletnie i zdolne do pracy. W tej sytuacji każda z nich może domagać się od brata roszczenia w wysokości 33.333,33 zł. Wynika to z następującego równania 200.000,00 : 3 (dziedziczenie ustawowe) : 1/2 (wysokość zachowku) = 33.333,33 zł.
Komu przysługuje zachowek?
Czy zachowek przysługuje każdej najbliższej osobie zmarłego? Otóż nie, zachowek przysługuje jedynie małżonkowi, zstępnym (czyli dzieciom, wnukom) oraz wstępnym (rodzicom). Przykładowo nie przysługuje on rodzeństwu zmarłego.
Jak dochodzić zachowku?
W przypadku sporu roszczenia o zachowek można dochodzić przed Sądem. Jest na to jednak ograniczony czas i wynosi 5 lat od daty ogłoszenia testamentu. A jeśli testamentu nie było to 5 lat od daty śmierci spadkodawcy.